تاریخچه و مقدمه ای بر بازرسی
با تصویب قانون اصلاح قوانین و مقررات مؤسسه استاندارد در سال ۱۳۷۱و واگذاری امور بازرسی به شرکت های بازرسی ، فاز جدیدی در عملیات بازرسی در کشورمان ایجاد گردید و این تحول قانونی زمینه استفاده از خدمات متنوع شرکت های بازرسی برای اجرای وظایف قانونی مؤسسه استاندارد مبنی بر کنترل کیفی کالاهای صادراتی و نیز کالاهای وارداتی مهیا نمود.
بطور كلي طرف هاي درگير در بازرگاني خارجي شامل بازرس ، خريدار، فروشنده ، فورواردر ‘شركت حمل و نقل بيمه مي باشند كه خريدار پس از انتخاب كالا و فروشنده اخذ پروفورما از فروشنده و گشايش اعتبار اسنادي با آگاهي از شرايط ورود كالا اقدام به واردات كالاي مورد نظر به كشور مي نمايد در اين ارتباط نكته قابل اهميت اين است كه به لحاظ الزام مطابقت هاي كالاي توليد شده و يا در حال توليد با شرايط خريد، شركت بازرسي از طرف خريدار انتخاب شده و به عنوان يك شركت بي طرف مي بايست از محموله بازديد بعمل آورد. لذا نحوه خدمات بازرسي در اسناد خريد و اعتبار اسنادي شامل قرارداد خريد، قرارداد با بازرس و شرايط پروفورما بسيار اهميت داشته و خريدار مي بايست با آگاهي كامل مشخصات كمي و كسفي كالا را دقيقاً درج نموده و در ارتباط با كالاهاي مشمول مقررات استاندارد اجباري براي واردات استاندارد ملي يا استاندارد مورد قبول مؤسسه استاندارد را در قرارداد خريد، اعتبار اسنادي و قرارداد با بازرس ذكر نمايد.
شركت بازرسي نيز مؤظف است با توجه به مفاد قرارداد خريد ‘ اعتبار اسنادي و قرارداد بازرسي و ساير مدارك خريد نسبت به انجام بازرسي كالا اقدام نمايد.
الف- تعريف:
امروزه در تجارت بين‌المللي تائيد يك كالا يا ضمانت از نظر كميت، كيفيت و بسته‌بندي جهت حمل و نقل قبل از ارسال از كشور صادر كننده به كشور واردكننده تحت ضوابط خاص و نيز شرايط حاكميتي در راستاي حصول و اطمينان از صحت آن براساس تبيين قراردادهاي في‌مابين خريدار و فروشنده توسط موسسات بازرسي بخش خصوصي با كنترل و نظارت سازمانهاي دولتي قرار مي‌گيرد.
امر كنترل و نظارت و تائيد تبيني بر صحت كالاي سفارش داده شده از سوي مشتري براساس قرارداد خريد را بازرسي قبل از حمل (PRE-SHIPMENT INSPECTION) مي‌نامند.
به عبارت ديگر بازرسي قبل از حمل فعاليتي است كه يك موسسه مستقيماً توسط يك واردكننده (سازمان دولتي، شركت يا شخص) يا توسط كشور واردكننده جهت كنترل مشخصات اختصاصي كالا به كار گمارده مي‌شود.
ب- بازرسي:
پس از مذاكره بين خريدار و فروشنده، امضاء قرارداد تجاري، بازگشائي اعتبار اسنادي (LETTER OF CREDIT / LC) موسسه بازرسي‌اي جهت بازرسي كالا قبل از حمل خصوصاً در انطباق كالا برمبناي مشخصات ذكر شده در پروفرما و يا اعتبار اسنادي از سوي خريدار انتخاب مي‌گردد.
موسسه بازرسي با دريافت اطلاعات مربوط به كالا از طريق اعتبار اسنادي و پروفرما و هرگونه اطلاعات تكميلي در مورد درخواست دامنه بازرسي از سوي كارفرما با برقراري تماس با فروشنده، زمان و مكان بازرسي كالا را هماهنگ مي‌نمايد. بديهي است چنانكه ضرورت ايجاب نمايدكه نمونه‌هايي از كالا مورد آزمون قرارد گيرد. نماينده بازرسي به محل انبار كالاي آماده ارسال مراجعه و با انجام نمونه برداري و ارسال آن به آزمايشگاه ذيربط در راستاي تائيد مشخصه كالا برابر ضوابط قرارداد خريد اقدام خواهد نمود.
ج- مراحل كار بازرسي:
۱- بازرسي طبق سفارش مشتري مي‌تواند در محل توليد، بسته‌بندي، انبار فروشنده گمرك يا بندر مبدأ، گمرك يا بندر مقصد و يا محل نصب ماشين‌آلات باشد.
۲- محل و زمان بازرسي چنانكه در قرارداد خريد/ اعتبار اسنادي به طور شفاف و روشن درج نگرديده باشد بازرسي در مبدأ انجام مي‌گردد و مقطع زماني آن قبل از شروع حمل و صدور بارنامه يا تحويل كالا به متصدي حمل مي‌باشد.
۳-حدود بازرسي بايد به نحو روشن و شفاف و در قرارداد خريد و متن اعتبار اسنادي و ثبت سفارش درج گردد.
۴-حدود بازرسي بايد قابل اجراء و مورد توافق خريدار و فروشنده باشد و مي‌تواند شامل يك يا تعدادي از موارد زير باشد.
(الف)- بازرسي ظاهري و فيزيكي از مجموعه كالا، تجهيزات، تاسيسات
(ب)- نمونه‌برداري. آزمون از محصول نهائي
(ج)- نظارت بر انجام بازرسي، نمونه‌برداري، آزمون كنترل كيفيت توسط توليدكننده و يا فروشنده
(د)- بررسي مدارك در مورد مواد اوليه و آزمون‌هاي انجام شده توسط توليدكننده و فروشنده و آزمون‌هاي آزمايشگاه اكروديته و يا موسسات شخص ثالث معتبر در مراحل توليد و تكميل محصول
(هـ)- نظارت بر فرآيند توليد از بازرسي مواد خام تا آزمون محصول نهائي، بررسي صلاحيت توليد كننده يا عرضه‌كننده در جهت تائيد كيفيت موضوع بازرسي به دو طريق زير:
(۱) بازديد و بررسي از تاسيسات، تجهيزات، سيستم كنترل كيفيت فرآيند و نحوه توليد.
(۲) بررسي گواهي‌نامه تضمين كيفيت توليدكننده يا عرضه‌كننده مثل گواهي كيفيت محصول، گواهي سيستم كيفيت مديريت و غيره.
يادآوري: در صورت روشن و كامل نبودن حدود بازرسي در قرارداد خريد يا مدارك اعتبار اسنادي و ثبت سفارش و سفارش خريد قرارداد بازرسي، عرف جاري در بازرسي قبل از حمل استانداردهاي معمول و مورد استفاده توسط توليدكننده يا فروشنده خواهدبود.
د- سازمان ملی استاندارد ایران
اين موسسه مسئوليت كنترل و نظارت بر كيفيت كالاهاي ساخت داخل و همچنين كالاهاي وارداتي به كشور براساس معيارهاي تدوين شده را عهده‌دار است. كليه مصوبات شوراي عالي كه متشكل از وزراي محترم ذيربط مي‌باشد توسط موسسه استاندارد اعمال و نظارت مي‌گردد.
ادارات كل موسسه استاندارد در كليه استانهاي كشور خصوصاً مبادي ورود به كشور توأماً با همكاري نزديك با گمرك جمهوري اسلامي ايران بر امر كيفيت كالاهاي وارداتي و صادراتي چه به صورت مستقيم و يا غيرمستقيم نظارت مي‌نمايد و با بكارگيري آزمايشگاههاي متعدد تحت نظر و يا همكار براساس استانداردهاي تدوين شده ملي و يا بين‌المللي ارزيابي كيفي كالاها را انجام مي‌دهند.
براساس خط مشي موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران (براساس وظايف قانوني) كيفيت ورود كالاي وارداتي به كشور و بعضاً صادراتي مي‌بايستي براساس معيارهاي مدون كه همان استانداردهاي ملي و بين‌المللي است ارزيابي و در صورت صحت امر مجوزهاي لازم صادر مي‌گردد. انجام اين عمل (ارزيابي كيفيت كالا) بخش عمده‌اي از آن به بخش خصوصي يعني شركتهاي بازرسي بين‌المللي و همچنين داخل كشور واگذار گرديده است كه براساس ضوابط تعيين شده عمليات بازرسي قبل از حمل كالا را در جهت صادرات و يا واردات كالا اعمال مي‌نمايد.
اگر شركت بازرسي كننده، با آزمايش كالا در محل كارخانه سازنده يا در يك آزمايشگاه مستقل و تحت نظارت خودش به اين نتيجه برسد كه مشخصات كالاي وارداتي با استاندارد ملي يا بين‌المللي مطابقت دارد در آن صورت گواهي تطابق كالا را بر روي فرم ويژه‌اي كه توسط موسسه استاندارد تهيه و تائيد شده است، صادر مي‌نمايد. اين فرم مخصوص گواهي بارزسي يا COI نام دارد.
بنابر اين صدور گواهي COI توسط يك شركت بازرسي مجاز، به اين معني است كه كالاي وارداتي به ايران از نظر كيفيت كنترل شده و مطابق با استاندارد ملي يا بين‌المللي مورد قبول موسسه مي‌باشد. بنابراين پس از ورود اين قبيل كالاها به ايران، موسسه استاندارد مجوزهاي لازم راجهت ترخيص كالا از گمرك، صادر خواهد كرد.